اضمار (عروض)یکی از اصطلاحاتی که بین علوم مختلف مشترک است اما از لحاظ مفهومی با هم مغایرت دارند، اِضْمار می‌باشد که در لغت به معنی پوشاندن و پنهان داشتن است. این مقاله بحث اضمار را در علم عروض مطرح می‌کند. ۱ - تعریفاضمار در علم عروض عبارت است از ساکن ساختن حرکت دوم در پایه‌های عروضی، با تبدیل دو هجای کوتاه باز - به یک هجای بلند پیوسته - اما این امر در مورد پایه مُتَفاعلن در بحر کامل صورت گرفته است، بدین‌سان که دو هجای کوتاه آغازین در این پایه به یک هجا تبدیل شده و شکل اخیر، ناچار، با مستفعلن (که با یک هجای بلند بسته آغاز شده) مشابه می‌گردد و گویند «به آن منتقل می‌شود» و پایه‌ای که این تغییر بر آن عارض شده، مضمر [۱]
ابوعلی اسبر، محمد، معجم علم العروض، ج۱، ص۱۳، بیروت، ۱۹۸۲م.
[۲]
ابوعلی اسبر، محمد، معجم علم العروض، ج۱، ص۵۸، بیروت، ۱۹۸۲م.
[۳]
صالح مناع، هاشم، الشافی فی العروض و القوافی، ج۱، ص۱۱۳، دبی، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۸م.
[۴]
صالح مناع، هاشم، الشافی فی العروض و القوافی، ج۱، ص۱۱۸، دبی، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۸م.
[۵]
صالح مناع، هاشم، الشافی فی العروض و القوافی، ج۱، ص۱۲۲، دبی، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۸م.
[۶]
صالح مناع، هاشم، الشافی فی العروض و القوافی، ج۱، ص۱۲۵، دبی، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۸م.
[۸]
دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه دهخدا، ذیل اضمار.
نامیده می‌شود.۲ - دیدگاه علم بیانآنچه جرجانی درباره حذف یا اضمار یکی از اعضای جمله، به شرط قرینه بیان داشته، [۱۰]
تهانوی، محمداعلی، کشاف اصطلاحات الفنون، ج۲، ص۸۸۴ - ۸۸۵، به‌کوشش محمد وجیه و دیگران، کلکته، ۱۸۶۲م.
گاه موردتوجه علمای بیان نیز قرار گرفته است. [۱۱]
هاشمی، احمد، جواهر البلاغة، ج۱، ص۱۱۹- ۱۲۶، قاهره، ۱۳۷۹ق/۱۹۶۰م.
۳ - پانویس
۴ - منابعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «إضمار»، ج۹، ص۳۶۴۹، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۰۷/۱۰. رده‌های این صفحه : آرایه‌های ادبی | اصطلاحات ادبیات فارسی
|